مقدمه
گفتار درمانی (Speech Therapy) تخصص بررسی و شناخت، تشخیص و درمان مشکلات ارتباطی و اختلالات گفتاری و کلامی است. گفتار درمانی توسط پاتولوژیست گفتار-زبان (SLPs) انجام می شود که غالبا به آن گفتار درمانگر (Speech Therapists) اطلاق می شود. تکنیک های گفتار درمانی برای بهبود برقراری ارتباط (Communication) استفاده می شود.
گفتاردرمانی یا آسیب شناسی گفتار و زبان یکی از شاخه های علوم توانبخشی است که توسط کارشناس این رشته که به عنوان آسیب شناس گفتار و زبان یا گفتاردرمانگر شناخته می شود ارائه می شود. گفتاردرمانگر به بررسی، تشخیص و درمان اختلالات مرتبط با گفتار و زبان و همچنین مشکلات بلع کمک می کند.
طیف وسیعی از افراد از یک کودک تا یک فرد سالمند ممکن است نیازمند خدمات گفتاردرمانی باشند. یک گفتاردرمانگر نه تنها به درمان مشکلات بیان، زبان و درک کمک می کند، بلکه به درمان مشکلاتی مرتبط با تغذیه مانند اختلال بلع نیز کمک می کند.
مشکلاتی مانند لکنت و اختلالات گفتاری در نتیجه سکته مغزی و فلج مغزی از جمله شایع ترین و شناخته شده ترین مشکلاتی هستند که نیازمند خدمات گفتاردرمانی هستند. اختلالات فلج مغزی، اوتیسم و اختلال یادگیری از جمله مهم ترین مشکلات کودکان هستند که نیازمند خدمات گفتاردرمانی هستند.
کودک برای نوشتن ابتدا باید ایده های خود را بصورت کلمه و پس از آن جمله بیان کند و وجود مشکل در این زمینه می تواند تاثیر نامطلوبی بر توانایی نوشتن کودک نیز بگذارد. توانایی برقراری ارتباط موثر با افراد مهم ترین شاخصه و توانمندی مورد نیز یک گفتاردرمانگر موفق است. گفتار درمانی کودکان باید در سنین پایین شروع شود تا احتمال بهبودی مشکل افزایش یابد.
معرفی رشته گفتار درمانی
رشته گفتار درمانی یکی از زیر مجموعه‌های علوم توانبخشی است و هدف آن یاری رساندن به افرادی است که دچار اختلالات گفتاری و زبانی هستند که این کمک شامل موارد زیر می‌شود:
کمک به افرادی که اختلالات تلفظی دارند، بیمارانی که اختلال در صوت دارند، بیمارانی که دچار آسیب‌های مغزی شده‌اند (قدرت سخن گفتن نداشته یا بی‌ربط سخن می‌گویند)، یاری کردن ناشنوایان برای برقراری ارتباط کلامی، کمک به طیف گسترده‌ای از عقب‌ماندگان ذهنی برای برقراری ارتباط کلامی، توصیه و مشاوره به افراد جامعه.
این دسته از متخصصان در وهله اول آسیب‌هایی را که توسط عوامل ژنتیکی یا اکتسابی به گفتار و زبان وارد شده تشخیص می‌دهند و در وهله دوم به ارزیابی میزان آسیب‌دیدگی و علت آن می‌پردازند و سپس مرحله درمان را شروع می‌کنند.
موقعیت شغلی در ایران
یک گفتار درمانگر می‌تواند به قاریان قرآن، مداحان، خواننده‌ها، گویندگان صدا و سیما، دوبلورها و در کل افرادی که از صوت خود به صورت حرفه‌ای استفاده می‌کنند، آموزش دهد که چگونه سخن بگویند یا از صوت خود استفاده کنند تا مشکلی برایشان به وجود نیاید.
این رشته برای جوانان کنجکاو که به دنبال کشف ناشناخته‌ها می‌باشند و می‌خواهند در زمینه تحصیلی‌شان حرف اول را بزنند، رشته بکری است و زمینه‌های ناشناخته زیادی دارد. یک گفتار درمانگر می‌تواند در درمانگاه‌ها و مراکز بهداشت، مراکز ویژه توانبخشی و مراکز آموزش و پرورش استثنایی فعالیت بکند چون قسمت عمده کار در ارتباط با ناشنواها و کم‌شنواها است.
تاریخچه ی رشته ی گفتاردرمانی
رشته ی گفتاردرمانی گفتاردرمانی از جمله رشته های توانبخشی و در زیر گروه رشته های پیراپزشکی قراردارد.
رشته ی گفتاردرمانی به درمان و بهبود مجموع اختلالات گفتاری و ارتباطی در تمام سنین میپردازد. آسیب به ساختارهای مرتبط با گفتار باعث اختلال در جویدن، بلع و غذا خوردن می شود به همین دلیل درمان این مشکلات نیز در حیطه ی فعالیت گفتاردرمانگران قرار دارد.
در قرن نوزده سالها قبل از اینکه رشته ی گفتاردرمانی درمانی شناخته و ایجاد شود، جان ویلیس (John Willis) اقدامات زیر را انجام داد:
- سال١٨٩۴ کتابی به نام اختلالات گفتار (Disorders of Speech) منتشر کرد.
- سال ١٩٢٠ شروع حرفه ی تصحیح گفتار (speech correction)
- سال١٩٢۵ شروع آسیب شناسی گفتار به عنوان یک حرفه (speech pathology)
- سال ١٩٢۶تأسیس رشته ی تصحیح گفتار در امریکا (American academy speech correction)
- اولین مرکز آموزش تصحیح گفتار در دانشگاه ایالت واین (Wayne) و دانشگاه ایالت میشیگان (university of Michigan) بود.
- در طی بیست سال بعدی رشته ی گفتار درمانی و دیدگاههای مختلف درمانی شروع به توسعه و گسترش کردند.در این مدت دو گروه کلی وجود داشت:گروه اول که بر روش های تصحیح گفتار متمرکز بودند، گروه دوم بر ساختار و ساختمان گفتار متمرکز بودند.
- دهه ی ١٩۵٠؛ سربازان زخمی و مجروح از جنگ برگشتند و از جمله عوارض آسیب ها اختلات گفتاری بود در همین سالها ارتباط بین عملکرد مغز و گفتار مورد توجه قرار گرفت.
- دهه ی ١٩٧٠؛ زبان (language)به عنوان بخشی از گفتار و ارتباط در نظر گرفته شد.
گفتاردرمانی در چه مشکلاتی کاربرد دارد؟
- مشکلات پیدا کردن کلمات که در اثر اختلالاتی همچون تاخیر زبانی یا مشکلات مغزی رخ داده است.
- مشکلات ارتباط اجتماعی در انتقال افکار و نظرات
- نقص ساختاری زبان مانند اختلال در ساخت و به کار بردن جمله در زمان مناسب
- اختلال در خواندن و نوشتن
- مشکلات یادگیری و شنیداری
- اختلل در درک علائم صوتی
- اختلال در صحبت کردن روان چیزی که به عنوان لکنت شناخته می شود.
- اختلالات ادراکی
- اختلالات عصبی و رشدی
- اختلال در فراگیری زبان مادری
- تأخیر در شروع گفتار در کودکان
- عدم برقراری ارتباط کلامی یا غیر کلامی با اطرافیان
- مشکلات شنوایی
- اختلال بلع
- اختلال کیفیت صدا
- اختلالات حرکتی در گفتار
کاربرد گفتاردرمانی در بیماری ها
- بیماری های مادرزادی مانند فلج مغزی، سندرم داون و شکاف کام
- بیماری های گفتاری، زبانی و برقراری ارتباط مانند لکنت زبان
- ناتوانی های یادگیری مانند اوتیسم و سندرم داون
- بیماری هایی مانند سکته مغزی ، سرطان حنجره ، پارکینسون و غیره که سبب بروز مشکلاتی در تکلم و بلع غذا می شوند.
تحصیل در رشته گفتاردرمانی
رشته گفتار درمانی از زیر گروه های علوم پزشکی و توانبخشی است که تنها در دانشگاه های توانبخشی دولتی ارائه می شود.
امکان ادامه تحصیل پس از مقطع کارشناسی، در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری نیز وجود دارد.
فارغ التحصیلان این رشته می توانند در مراکز بهزیستی ، بیمارستان ها ، کلینیک های دولتی و خصوصی ، مراکز آموزشی مانند مدارس دولتی و کودکان استثنایی و … به فعالیت بپردازند.
هدف از رشته گفتاردرمانی
در واقع هدف از ایجاد رشته گفتار درمانی کمک کردن به بهبود افرادی است که اختلالات گفتاری و زبانی، اختلالات درکی، مشکلات بلع، اختلالات صوت و اختلالات تلفظی دارند و یا کمک به بیمارانی که به دلیل آسیب‌های مغزی قدرت تکلم خود را از دست داده اند و همچنین یاری کردن عقب ماندگان ذهنی برای برقراری ارتباط کلامی هم از دیگر موارد مرتبط با رشته گفتار درمانی است؛ بنابراین گفتار درمانگر یا آسیب شناس گفتار و زبان به بررسی انواع اختلالات گفتار و زبان و نیز روش‌های تشخیص و درمان اختلالات میپردازد.
توانایی‌های لازم برای تحصیل در رشته گفتار درمانی
- صبور بودن مهمترین ویژگی لازم برای یک گفتار درمانگر است.
- چرا که بعضی از بیماران به کندی پیشرفت می‌کنند.
- همچنین متخصص رشته گفتاردرمانی باید انعطاف‌پذیر باشد. برای این که در این کار تنوع مراجعه‌کنندگان بسیار زیاد است؛ یعنی مراجعین می‌توانند یک بچه ۲ ساله تا یک فرد ۹۰ ساله باشند که بدون شک هریک روحیات و ویژگی‌های خاص خود را دارند.
- دانشجوی موفقرشته گفتار درمانی کسی است که به زبان انگلیسی و دانش کامپیوتر مسلط باشد.
- همین‌طور بهتر است با لهجه‌های مختلف آشنایی داشته باشد، چون ممکن است ناشنوایی به او مراجعه کند که در یک محیط تُرک یا کُرد زبان زندگی کرده است.
دروس وتعداد واحدهای مقطع کارشناسی
رشته گفتار درمانی در مقطع کارشناسی 128 واحد درسی را شامل می شود که 20 واحد مربوط به دروس عمومی، 78 واحد دروس اختصاصی 24 واحد دروس کارآموزی در عرصه و 6 واحد نیز به دروس اختصاصی اختیاری اختصاص دارد.
دروس پایه و اصلی رشته گفتار درمانی
فیزیک صوت، آناتومی و فیزیولوژی عمومی، آناتومی و فیزیولوژی مکانیزم گفتار، آناتومی و فیزیولوژی اعصاب و رابطه با گفتار، روانشناسی کودک و نوجوان، روانپزشکی کودک و نوجوان، روانشناسی یادگیری، رشد روانی حرکتی، عقب‌ماندگی ذهنی، بازی درمانی، سنجش شنوایی، مبانی شنوایی سنجی، زبان تخصصی، کمک‌های اولیه، زبان‌شناسی، آواشناسی، روانشناسی زبان، اصول و متون مشاوره، اصطلاحات پزشکی، روش تحقیق، ژنتیک پزشکی، بافت‌شناسی و آسیب‌شناسی، بیماری‌های گوش و حلق و بینی، کاربرد جراحی در گفتار درمانی، بیماری‌های اعصاب در رابطه با گفتار، ارتودنسی در رابطه با گفتار، اصول توانبخشی
دروس تخصصی رشته گفتار درمانی
مبانی گفتار درمانی، رشد طبیعی گفتار و زبان، بیماری‌شناسی تأخیر رشد گفتار و زبان، بیماری‌شناسی اختلال در تولید گفتار، مدیریت در گفتار درمانی، بیماری‌شناسی اختلال در صوت، بیماری‌شناسی اختلال در تشدید، بیماری‌شناسی اختلال در خواندن، ارزیابی و تشخیص افتراقی در بیماری‌شناسی گفتار و زبان، پروژه و پژوهش، کارآموزی بالینی از دروس تخصصی رشته گفتار درمانی است.
کتاب های مرجع رشته گفتار درمانی
همانطور که اطلاع دارید، رشته های پزشکی و پیراپزشکی در سراسر جهان جزء علوم وارداتی محسوب می شود و اطلاعات، محتوا، مقالات و اسناد و کتب مرتبط با رشته های پزشکی و پیراپزشکی در سراسر جهان به اشتراک گذاشته می شود.
از سوی دیگر کتاب ها و مطالب رشته های پزشکی و پیراپزشکی و از جمله رشته گفتار درمانی دارای تاریخ مصرف است و معمولا هر 4 سال یکبار ویرایش جدیدی از کتاب به بازار عرضه می شود.
این دو نکته موجب شده که اکثریت کتاب ها و محتوای مورد استفاده در تدریس و آموزش رشته گفتار درمانی و شنوایی شناسی وارداتی باشد و تقریبا همه کتاب ها و مقالات به زبان انگلیسی است. یکی از ملزومات تحصیل در این رشته ها آشنایی کافی با زبان انگلیسی برای سهولت مطالعه و درک مطالب علمی رشته است.
در لینک زیر مجموعه ای از جدیدترین کتاب های رشته گفتار درمانی و رشته های مرتبط از قبیل شنوایی سنجی، اختلالات ارتباطی، اختلالات زبان و گویشی، آواشناسی، آناتومی و فیزیولوژی سیستم های سروگردن ارائه شده است. می توانید این کتاب ها را در نسخه اورجینال دانلود و مطالعه نمایید و یا ترجمه آن را سفارش دهید.