ارتباط مکتوب از طریق ژانر متن پزشکی

تبیین جامع ارتباط مکتوب از طریق ژانر

ژانر (genre) چیست؟

همانطور که در پست های قبلی اشاره شد، ارتباط و اشتراک متون پزشکی دارای ویژگی مشترکی می باشند: مخاطبان، کارکرد و موقعیتی که در آن استفاده می شوند؛ همچنین قواعد رسمی وجود دارد که متون مشابه از آن تبعیت می کنند، متونی که به یک ژانر کم و بیش قابل شناسایی تعلق دارند (برای نمونه؛ ژانر سرمقاله یا ادیتوریال، مقاله اورجینال، مقاله مروری، گزارش موردی، نقد کتاب، کتاب مرجع، راهنمای بالینی، کتاب مکمل و غیره).

همانطور که بازرمن (۱۹۹۸، ص۲۴) گفته است، می توان ژانر را به صورت زیر تعریف کرد:

ژانر ویژگی های مشترکی است که باید محتوا داشته و لحاظ نماید تا براساس آنها شناخته شود، یعنی رعایت صحیح قواعد و توقعات شفافی که از آن انتظار می رود. بطور بنیادین ژانر نوعی فعالیت است که بایستی در فضای متنی و محتوایی قابل تشخیص انجام شود. این فعالیت حاوی روابط متن با مخاطبان و نوع پیامی است که جهت ایجاد نیات و تعاملات متناسب با ژانر ایجاد می شود. ژانر فضا و فرصتی ایجاد می کند تا بتوان فعالیت ها، معانی و روابط خاصی را به واقعیت تبدیل کرد. ژانر فقط به صورت شناخت و انتقال ارتباط ایجاد شده بین نویسنده و مخاطبان وجود دارد. یک شکل قابل تشخیص است که توسط آن مخاطبان محتوا را یافته، مطالعه کرده و درک می کنند.

طبق این تعریف یک مقاله اورجینال تنها یک ژانر نیست که از یک مجموعه قواعد و ویژگی های رسمی تبعیت کرده باشد (مثل ساختار، طول، قالب، درجه تخصصی بودن اطلاعات درج شده در مقاله و مانند اینها)، بلکه حامل یک پیام ارتباطی است که بایستی توسط محققان مقاله تدوین، توسعه و ارسال شود و هدف از تحقیق را به مخاطبان رسانده و آنها را متقاعد سازد که نتیجه گیری درست است و موجب پیشرفت حرفه می شود و مخاطبان می توانند دنباله رو این تحقیق باشند.

بنابراین ارتباطات مکتوب در حرفه بهداشت و سلامت چیزی بیشتر از ژانرهای خالص پژوهشی را پوشش می دهد.

با توجه به هدف نگارشی کلی و بلاغت نویسنده، می توانیم سه نوع پایه ژانرها را از هم افتراق دهیم.

نمونه ای از ژانرها براساس هدف بیانی اصلی نویسنده

هدف بیانی کلی نویسنده	نمونه ای از ژانر
نهادی: آموزش مخاطبان برای انجام کاری خاص	دستورالعمل های بالینی، برگه آموزش بیمار، دستنامه
توضیحی: ارائه اطلاعات به مخاطبان	اطلس آناتومی، معاهدات، مقالات مروری، گزارش موردی، بخش اول رضایت نامه آگاهانه
استدلالی: متقاعد سازی مخاطبان	سرمقاله پزشکی، مقاله اورجینال، پوستر کمپین های بهداشتی

علاوه بر این می توانیم ژانرهای متن پزشکی بیشتری طبق عملکرد اجتماعی آنها افتراق دهیم:

جدول – نمونه ای از ژانرها براساس عملکرد اجتماعی کلی آنها

کارکرد کلی اجتماعی	مثال
پیشگیری از بیماری ها، آموزش عوام، آگاه سازی از خطرات و غیره	ژانرهای کمپین نهادی از قبیل اطلاعیه در مطبوعات، برگه اطلاع رسانی بیماران و غیره
اجرای اقدامات محلی از قبیل گرفتن رژیم غذایی یا درمان	رژیم غذایی، دفترچه آموزش بیمار و غیره
اشتراک گذاری اکتشافات جدید با مخاطبان غیر متخصص	مقاله روزنامه، خلاصه بیماری، کتاب های عمومی، دستنامه های غیر تخصصی و غیره
یادگیری و آموزش تبدیل شدن به مراقب بهداشتی حرفه ای	کتاب مرجع، دستنامه، فرهنگ لغات، دایره معارف، اطلس آناتومی و غیره
انجام اقدامات بالینی، اجرای تکنیک های جدید در عملکرد بالینی	تاریخچه بیمار، دستورالعمل بالینی، دستنامه و غیره
فروش محصولات به متخصصان	آگهی، دفترچه راهنما و مواد ترویج و تبلیغاتی
اشتراک تحقیقات جدید با مخاطبان تخصصی	مقاله اورجینال، مقاله مروری، سرمقاله علمی و غیره

پر کردن خلاءهای ارتباطی در یک زبان

بعضی از ژانرها برای ذخیره اطلاعات و انتقال آن در بین اعضای یک رشته یا جامعه علمی (محققان، پزشکان، پرستاران و مانند اینها) یا جامعه غیر تخصصی (مثل بیماران و جمعیت عمومی) استفاده می شوند. برای مثال، مقاله پژوهشی به عنوان ژانری برای ذخیره اطلاعات فوق العاده تخصصی استفاده می شود بطوریکه در آینده براحتی در دسترس بوده و انتقال آن بین جامعه محققان رشته خاص و حوزه تحقیق خاص امکانپذیر باشد. به همین شکل، تاریخچه بالینی بیمار یک ماکرو ژانر است که برای تسهیل تبادل اطلاعات بالینی بین متخصصان و در دسترس بودن اطلاعات حین درمان استفاده می شود.

بعضی دیگر از ژانرها برای پر کردن خلاء و پل زدن شکاف موجود در گفته های اعضای جوامع دانشی متفاوت هم زبان استفاده می شود.

جدول ۳- پر کردن شکاف های ارتباطی از طریق ژانر

خلاء ارتباطی	ژانرهای مورد استفاده برای رفع خلاء
بین بیماران و پزشک (بیماران باید به روشنی جزئیات بیماری خود را درک کنند: مکانیسم، علل، ریسک ها، درمان و غیره)	برگه آموزش بیمار، دفترچه اطلاع رسانی بیماران
بین بیماران و محققان (بیماران باید مشمول حق اطلاع یافتن از پیشرفت تحقیقات بر روی بیماری هایی باشند که به آن مبتلا هستند)	مقالات خلاصه تحقیقات  برای بیماران، مقالات عمومی، بیانیه های مطبوعاتی
بین پزشکان و محققان (پزشکان لازم است پیشرفت های حاصل از تحقیقات را برای بهبود عملکرد بالینی و درمان بیماران بکار بگیرند)	دستورالعمل های بالینی، مقالات مروری

چرا باید به ژانرها توجه داشته باشیم، بجای اینکه موقع ترجمه به متن توجه کنیم؟

در عملکرد حرفه ای زمانی ترجمه لازم می شود و سفارشی ثبت می شود که مشکل ارتباطی وجود داشته و به ترجمه یک متن (در یک موقعیت ارتباطی هدف و به طور خاص) نیاز باشد و بخصوص در یک ژانر خاص ترجمه هدف احتیاج باشد. بنابراین هنگام ترجمه داشتن دانش و مهارت های ژانر هدف از عناصر اصلی کار چه از نظر ارتباطی و چه از نقطه نظر رسمی، می باشند (گارسیا و مونتال، ۲۰۰۲). ما به عنوان مترجمان پزشکی علاقه خاصی به ژانرها داریم، زیرا استراتژی، مراحل و تصمیمات ترجمه ما به چهار عامل بستگی دارد:

الف) درک مطلب: درک متن منبع به پروفایل حرفه ای و دانش قبلی مخاطبی بستگی دارد که ژانر پروژه ترجمه به طور معمول به آنها می پردازد. برای نمونه یک دانشجوی ترجمه پزشکی، از لحاظ شناختی و ارتباطی با برخی از ژانرها آشناتر است (از قبیل ترجمه جزوه اطلاعات بیمار) تا دیگر ژانرها (از قبیل ترجمه پروتکل کارآزمایی بالینی). آشنایی و کسب تجربه کار با ژانرهایی که با آنها آشنا نیستیم، برای درک کافی متون تخصصی ضروری است.

ب) فرآیند ترجمه: دانستن عناصر ساختاری ژانرهای مختلف به ما این امکان را می دهد تا هنگام خواندن متن منبع و تهیه متن هدف، نوع اطلاعات مورد نیاز را پیش بینی کنیم.

ج) تفاوتی های بین زبانی: حتی اگر متن هدف جزء ژانر متن منبع باشد، ممکن است تفاوتهای مهمی در نحوه تحقق آن در فرهنگ هدف وجود داشته باشد.

د) تغییر ژانر: بسته به پروژه ترجمه، متن هدف ممکن است متعلق به همان ژانر متن منبع باشد یا نباشد. اگر متن هدف با متن منبع ژانر یکسانی نداشته باشند، ترجمه بین ژانری یا ترجمه با کارکرد نامتجانس (heterofunctional translations) اطلاق می شود.

تمرین ۲- ژانرهای Spotting

تکه متن زیر را بخوانید:

نمی توان انکار کرد که بدون طنز زندگی غیرقابل تحمل خواهد بود. در واقع، توانایی درک و پیدا کردن یک شوخی خنده دار نقش تعیین کننده ای در سلامت انسانی دارد، اساساً به ما در برقراری ارتباط ایده ها، جذب همکاران، تقویت روحیه و حتی سازگاری در اوقات ضربه و استرس کمک می کند.

آیا می توانید حدس بزنید که این متن برای اولین بار در کدامیک از موارد زیر منتشر شده است:

الف) بصورت مقاله روزنامه؟

ب) یک متن تخصصی پزشکی؟

ج) کتاب منبع کمدین ها؟

پاسخ گزینه (ب) است، اگرچه می تواند پاراگراف اول هر کدام از موارد فوق باشد. این تکه متن کلمات مقدماتی مقاله “شوخ طبعی مراکز پاداش مزولیمبیک را تعدیل می کند” (مابز، دی و همکاران، در مجله نورون، ۲۰۰۳) می باشد.

اکنون متن (فوق) را با عنوان و دو پاراگراف اول همان متن که در ادامه آمده است، مقایسه کنید، همانطور که توسط هلن پیرسون برای مجله نیچر بازنویسی شده است (۴ دسامبر ۲۰۰۳):

جوک همان قسمتی از مغز را فعال می کند که کوکائین فعال می کند

شوخ طبعی مرکز داروی طبیعی بدن را که موجب افزایش اثر هدونیستی می شود، تحریک می کند.

در حقیقت “خنده زیاد خود یک دارو است”. محققان گزارش کرده اند که یک کارتون طنز و خنده دار همان بخش از مغز را تحریک می کند که کوکائین می کند.

تیمی از محققان دانشگاه استنفورد کالیفرنیا از همکاران آزمایشگاه، همسران و دوستان خواستند که خنده دار ترین کارتون های منتشر شده در روزنامه را از آرشیو خود انتخاب کنند. آنها آرایه کارتن های منتخب را به ۱۶ داوطلب نشان دادند، در حالی که همزمان مغز آنها را با تصویربرداری رزونانس مغناطیسی عملکردی (fMRI) تصویربرداری می کردند.

این دانشمندان علوم اعصاب دریافتند که کارتون همان مدارهای پاداش را در مغز فعال می کند که کوکائین ، پول و یا چهره زیبا تحریک می کند. هسته مغز و به ویژه ناحیه ای از پیاز مغز که چند ثانیه بعد از قلقلک شکم فعال می شود، پس از مشاهده کارتون خنده دار تحریک می شود.

حالا دوباره به متن تخصصی پزشکی بر میگردیم. خواندن این مقاله را ادامه دهید و تفاوت بین ثبت واژه ها، قواعد نمایشی، واژگان و اصطلاحات این متن و متن نوشته شده برای مجله Nature (در بالا) که توسط موبز و همکاران نوشته شده است، مشاهده کنید:

… (دیکسون، ۱۹۸۰ ؛ گاوریلوویچ و همکاران ، ۲۰۰۳ ؛ مارتین، نووف و شفر، ۲۰۰۲ ؛ نزک و درک ، ۲۰۰۱). این تظاهرات مفید در سطح فیزیولوژیکی تکمیل می شوند که تصور می شود طنز (به عنوان مثال درک اینکه یک چیز خنده دار است ؛ مک گی ، ۱۹۷۱) دارای اثرات سلامتی متعددی است، از جمله به عنوان آنتاگونیست طبیعی استرس عمل کرده و احتمالاً تاثیر تقویت سیستم های قلب و عروق، ایمنی و غدد درون ریز دارد (بنت و همکاران ، ۲۰۰۳ ؛ برک و همکاران ، ۱۹۸۹ ؛ فردریکسون و لونسون ، ۱۹۹۸ ؛ فرای ، ۱۹۹۲ ؛ لفکور و همکاران ، ۱۹۹۰). بنابراین آشکار است که درک پیشرفته سیستم های عصبی وسیع و گسترده ای که تاثیر طنز را تعدیل می کنند، هم از نظر اجتماعی و هم از نظر بالینی اهمیت دارد.

به عنوان آخرین مرحله، دو متن مختلف را طوری ترجمه کنید که گویی تکالیفی از دو مجله متفاوت با مخاطبان متفاوتی از کشور شما هستند. مثلا در کشور شما انگلیسی زبان ممکن است ترجمه میان زبانی (انگلیسی به انگلیسی) لازم باشد.