چگونه کتاب بنویسیم و منتشر کنیم؟ چگونه کتاب بنویسیم؟ چه کتابی را ترجمه کنیم؟ چگونه کتاب خود را منتشر کنیم؟ مراحل چاپ کتاب چیست؟ تفاوت نشر دیجیتال با نشر سنتی در چیست؟ چاپ برحسب تقاضا چیست؟ نشر رومیزی چیست؟ اینها اصطلاحاتی است که با صنعت چاپ و نشر در ارتباط بوده و در این مجموعه مقاله بحث می شود.
مراحل نگارش، ترجمه و چاپ کتاب
چگونه کتاب بنویسیم و منتشر کنیم؟ نوشتن یک کتاب خوب برای هر کسی یک موفقیت بزرگ محسوب می شود. کتاب ممکن است نویسنده یا مترجم آن را میلیونر کند و یا به معدن غبار در قفسه کتابفروشی تبدیل شود. بنابراین از نگارش یا ترجمه تا چاپ و فروش کتاب اهمیت داشته و بایستی هر گام را به دقت برداشت.
در این مقاله مراحل نگارش تا چاپ کتاب بحث می شود و نکات مفیدی ارائه می شود که می تواند مسیر انتشار کتاب شما را سرراست کرده و بتوانید تصمیمات آگاهانه ای بگیرید.
نوشتن کتاب با تدوین اهداف روزانه شروع می شود. هدف روزانه خود را بر حسب توان خود تعیین کنید. وقتی کتاب را نوشتید یا ترجمه کردید، حالا نوبت گزینه های چاپ و نشر است. قبل از بستن قرارداد و ایجاد تعهد، بهتر است ناشرهای مختلف را بررسی کنید و با چند انتشارات مشاوره کنید.
بخاطر داشته باشید که انتشار کتاب و رسیدن به هدف از نوشتن کتاب کار آسانی نیست، بخصوص اگر بخواهید کتابتان توسط یک انتشارات بزرگ و سرشناس مثل انتشارات ترجمک منتشر شود.
یک نویسنده یا مترجم بایستی آمادگی شکست و نومیدی را داشته باشد. کسی چه می داند پیامد انتشار کتاب چیست. ممکن است کتابی شما را به یک ستاره سرشناس تبدیل کند و یا در مجموع با دفتر مشق دوران دبستان شما تفاوتی نداشته باشد.
مراحل نوشتن یا ترجمه کتاب تا انتشار و توزیع آن در ادامه بحث شده است. برای سهولت مطالعه، این پروسه در سه بخش زیر تقسیم بندی شده و هر بخش به زیربخش هایی تقسیم بندی شده است:
- بخش اول – نوشتن یا ترجمه کتاب
- بخش دوم – ویرایش و آماده سازی کتاب برای چاپ
- بخش سوم – چاپ و انتشار کتاب
بخش اول چگونه کتاب بنویسیم و منتشر کنیم: نوشتن یا ترجمه کتاب
1- نوشتن یا ترجمه کتاب
برای نگارش کتاب ابتدا ایده اصلی خود را مشخص و پرورش دهید. ایده هایی که در سر دارید را لیست کنید و سپس به ترتیب بررسی کرده و یکی از آنها را انتخاب کنید.
برای ترجمه کتاب، یک کتاب اورجینال را به عنوان متن منبع براساس حوزه تخصصی خود و نیازهای جامعه مخاطب کتاب یا رشته دانشگاهی خود انتخاب کنید.
- کار نگارش یا تهیه کتاب با تعیین نوع کتابی که می خواهیم بنویسیم شروع می شود. آیا می خواهید یک کتاب آموزشی در مورد ریاضیات و مهندسی بنویسید یا یک کتاب پزشکی، علمی یا کتاب بازارگانی و تجارت؟ شاید کتاب داستان و یا احتمالا اتوبیوگرافی می نویسید.
- مهم نیست که شما چه نوع نویسنده ای هستید، مهم بلد بودن تکنیک نوشتن کتاب است. بایستی ایده اصلی خود را پرورش داده، از تکنیک چاله خرگوشی استفاده کرده و ایده خود را به بلوغ برسانید.
- بعضی از مولفان با ثبت ایده های خود در یک دفترچه راحت تر هستند و عده ایده های خود را به ذهن می سپارند. در هر صورت مهم این است که فردا بتوانید ایده قبلی را ادامه داده و ایده جدیدی به آن بیافزایید.
- وقتی ایده ای را پیدا کردید که برای شما مشوق و الهام بخش بود و خواهان پیگیری آن بودید، آماده نوشتن یا ترجمه کتاب هستید.
2- نوشتن یا ترجمه کتاب بدون نگرانی از اشتباه کردن
نگران اشتباه و خطا نباشید، در مراحل بعدی می توانید اشتباهات و خطاهای احتمالی را رفع کنید. وقتی ایده ای را پرورش می دهید و داستانی را دنبال می کنید، بهتر است روی ایده و داستان کتاب متمرکز شوید و به مسائل حاشیه ای فکر نکنید.
- وقتی به صفحه نمایش نگاه می کنیم و مشغول نگارش یا ترجمه کتاب هستیم، اگر به قسمت های قبلی برگردیم می خواهیم همه را عوض کنیم و از اول شروع کنیم. اما روند نرمال کار این نیست. باید زنجیره وقایع را پیگیری کرده و داستان را ادامه دهیم.
- زمان نوشتن یا ترجمه یک کتاب برای انتشار، پیش نویس های متعددی نوشته و تصحیح می شود، قبل از اینکه به چاپخانه یا ناشر تحویل شود. درفت های اولیه ممکن است اشتباهات و غلط هایی باشد و یا تغییرات اساسی در روند روایت حکایت کتاب وجود داشته باشد.
- در مراحل مقدماتی مهم این است که دنیای جدیدی در کتاب خود ساخته و ایده های اصلی خود را به روی کاغذ بیاوریم. در مراحل بعدی میتوانیم آن را دیولپ کرده و اشتباهات احتمالی را رفع کنیم.
- در مرحله اول بهتر است روی شخصیت یا وقایع کتاب متمرکز شویم. بعضی از کتاب ها دارای طرح سنگینی هستند اما به تدریج پخته می شود و روان و خوانا می شود. بنابراین خلق شخصیت ها، توضیح وقایع یا تبدیل متن منبع به هدف در این مرحله مهم است.
- هنگام نوشتن کتاب بایستی کاملا هوشیار باشیم که برای چه کسانی می نویسیم، چه موقع، چطور، کجا، چرا و به چه ترتیب اتفاقات رخ می دهد. بدین ترتیب جریان رخداد وقایع در محتوا طبیعی خواهد بود.
3- برای هر روز خود یک هدف تدوین کنید
روزانه کمینه ای از نوشتن را برای خود تعیین کنید. مهم نیست که چقدر می نویسید یا چقدر از کتاب ترجمه می کنید، مهم حفظ تمرکز بر کار است. اگر یک یا چند روز کار نکنید، رشته افکار شما پاره شده و ممکن است نتوانید توالی و روند پیشرفت متن را بخاطر آورده و حفظ کنید.
- مهم نیست که روزانه 300 کلمه د روز یا در ساعت برای خود هدف گذاری کنید، مهم باقی ماندن در مسیر روند حکایت و قصه محتوای کتاب است. اگر تازه کار هستید یا خیلی سرتان شلوغ است، تعداد کلمات کمتری را هدف قرار دهید.
- اهداف معقول و قابل دستیابی برای روزهای خود تدوین کنید. نه هدف خیلی ضعیف و نه خیلی بزرگ و غیرقابل دستیابی مناسب است. هدف روزانه خود را بر حسب توان خود تدوین کنید.
- می توانید در صورت داشتن وقت اضافه یا انگیزه بیشتر، دامنه کلمات هدف روزانه خود را افزایش دهید. فقط اطمینان حاصل کنید که در روزهای بعدی نیز توان رسیدن به آن هدف را داشته باشید.
- در محیطی آرام یا تنها کار کنید. پیدا کردن جایی آرام و بدون انحراف حواس برای نویسندگی و ترجمه و کارهای ذهنی دیگر مناسب است. حتی اگر در کافی شاپ نوشته یا ترجمه می کنید اطمینان حاصل کنید که آرامترین و دنج ترین میز کافی شاپ را انتخاب کنید.
4- سخت کوش باشید
بسیاری از نویسندگان و مترجمان کتاب قوی و با اشتیاق شروع می کنند و بتدریج انگیزه خود را از دست داده، کندی پیشرفت کار آنها را نومید می کند یا خیلی زود خسته می شوند و کار را رها می کنند. یکی از بهترین و ساده ترین راه های پیشگیری از این اتفاق انجام برنامه روزانه خود است.
- پیگیری و دستیابی به هدف روزانه به شما انگیزه لازم برای ادامه را می دهد. دستیابی به هدف خود نوعی کامیابی است که اشتیاق ادامه را موجب می شود.
- سعی کنید زمان خاصی از روز برای دستیابی به هدف روز مشخص کنید. وقتی ساعت خاصی هر روز بنویسید به این روتین عادت می کنید. مثلا یکی از بزرگترین نویسندگان آمریکا هر روز صبح قبل از صبحانه یک صفحه می نوشت. وی بیش از ده کتاب پر فروش نوشت.
- اگر نوشتن برایتان عادت شود، خسته نمی شوید و کار را رها نمی کنید. جایی منحصر به فرد برای نوشتن پیدا کنید و هر روزه در همان مکان و سر ساعت خاص بنویسید.
5- هر چه زودتر بازخورد بگیرید
گرچه اکثر نویسنده ها سعی می کنند کار خود را حفظ کرده و تا زمان آمادگی کامل کار آن را از دیگران مخفی می کنند، اما این کار درستی نیست. بهتر است از همان ابتدا نوشته های خود را به افراد معتمد خود نشان داده و بازخورد آنها را بگیرید.
- سعی کنید به گروه ها و کلوب های نویسندگی ملحق شوید تا بازخورد حرفه ای و صادقانه ای در مورد کار خود دریافت کنید. این گروه ها می توانند به بهینه سازی ایده های شما از طریق بازخورد صادقانه کمک کرده و شما را پاسخگو و مسئول می کند.
- از اینترنت استفاده کنید. اگر نمی خواهید فرد آشنا یا فامیل کار مقدماتی شما را بخواند، در انجمن ها و تشکیل های نویسندگی آنلاین با نام مستعار عضو شده و از غریبه بخواهید کار شما را خوانده و قضاوت کند.
بخش دوم چگونه کتاب بنویسیم و منتشر کنیم: ویرایش کتاب و آماده سازی برای چاپ
1- کار خود را گروه بندی کنید
وقتی حکایت یا محتوای کتاب شما تمام شد، از دستورالعمل زیر یا قوانین دسته بندی و تعیین گروه سنی کشور یا منطقه خود استفاده کرده و گروه سنی مخاطبان کتاب خود را مشخص کنید:
کتاب داستان خردسالان:
- برای مخاطبان سن 8-5 ساله طول متن 5 تا 10 هزار کلمه باشد
- برای مخاطبان 10-7 ساله دارای تجربه خواندن بین 10 تا 30 هزار کلمه باشد
- برای مخاطبان 14-11 ساله با توان خواندن متوسط بین 30 تا 55 هزار کلمه باشد.
کتاب داستان برای بالغین جوان:
- برای نوجوانان 16-13 ساله بین 40 تا 60 هزار کلمه باشد
- برای نوجوانان و بالغین بالای 15 ساله طول محتوا بین 40 تا 100 هزار کلمه باشد.
2- نوشته خود را ویرایش و بازبینی کنید
تا جایی که می توانید کار خود را ویراستاری و بازبینی کنید. این رویه را چند بار تکرار کنید. بایستی متن کتاب را بخوبی پخته و آماده کنید بطوری که خواننده آن را متنی روان و سلیس بداند.
- کار خود را یکبار ویرایش و بازبینی کرده، غلط های املایی و دستور زبان را رفع کنید. سپس به خود یک استراحت بدهید و مدتی کار را کنار بگذارید تا ذهن شما آماده شده و محتویات قبلی ذهن تان تخلیه شود.
- وقتی ویراستاری می کنید تا زمانی ادامه دهید که احساس می کنید توانش را دارید. با خستگی یا به اجبار کار نکنید. چشمان خسته چیزی که در ذهن نقش بسته است می بیند نه متنی که روی کاغذ است.
- ویراستاری را روی نسخه فیزیکی یا هارد کپی محتوا انجام دهید نه روی صفحه مانیتور. نمایشگر اولا چشم را سریع خسته می کند و دوما احتمال ندیدن خطا و اشتباهات زیادتر است.
- اگر چند بار کار را ویراستاری کرده ولی هنوز شما را راضی نمی کند از یک حرفه ای کمک بگیرید. سرویس ویراستاری ترجمک می تواند برای شما کمک کننده باشد.
- هنگام اعمال تغییرات ویراستاری سرویس track change نرم افزار را فعال کنید تا مشاهده و لغو اصلاحات امکانپذیر باشد.
3- از یک ویراستار دیگر بخواهید کار شما را نگاهی بیاندازد
پس از چند بار ویراستاری و بازنگری کتاب خود، حال نظر یک شخص ثالث را بخواهید. از یک ویراستار حرفه ای یا یکی از دوستان و همکاران خود بخواهید متن را خوانده و نظر بدهد.
ویراستاری باید توسط کسی انجام شود که تجربه نوشتن کتاب، ویراستاری و بازبینی را داشته باشد و بتواند نظرات ارزشمندی به شما منتقل کند. بعد از اینکه ویراستار پیشنهادات خود برای بهینه سازی محتوای کتاب را اعلان کرد، با وی در مورد راههای رفع مشکلات مشورت کنید.
- ویراستار حرفه ای یک منبع خیلی ارزشمند است بخصوص زمانی که بحث خود-انتشاری (Self-publishing) در میان است. بهتر است پس از این همه زحمت و صرف وقت و هزینه، کاری به بازار ارائه شود که عاری از خطاهای املایی و دستور زبان باشد.
- ویراستار مناسب کار شما را تصریح کرده و جریان محتوا روان و سلیس خواهد شد، بدون اینکه کلیت کار را تغییر دهد.
- ویراستار حرفه ای و کار بلد نهایتا به کتاب شما ظاهری حرفه ای و قابل عرضه خواهد بخشید.
4- قبل از تحویل به ناشر، کار را یکبار بازبینی کنید
بعد از بازبینی و ویراستاری کتاب توسط ویراستار دوم، حالا کار آماده ارسال برای ناشر خواهد بود. بهتر است قبل از ارسال یکبار دیگر کار را بازبینی کرده و چک نهایی انجام دهید. مطمئن شوید که همه چیز درست و سر جای خود است.
- از جذاب، متناسب و صحیح بودن عنوان کتاب اطمینان حاصل کنید.
- بازاریابی در شبکه های اجتماعی را شروع کنید. صفحه فیس بوک و پروفایل تویتر برای کتاب ایجاد کنید. آپدیت های مرتبط با مراحل انجام کار را منتشر کنید. با استفاده از راهبرد مناسب مخاطبان کتاب را به مشتریان مشتاق و جویا تبدیل کنید.
بخش سوم چگونه کتاب بنویسیم و منتشر کنیم: انتشار کتاب
1- انتخاب ناشر و ادیتور مسئول
ادیتور مسئول کسی است که مسئولیت کتاب شما را در مراحل چاپ و انتشار به عهده می گیرد. این افراد در صنعت کتاب و چاپ ارتباطات زیادی داشته و به انتشار و فروش کتاب کمک می کنند. معمولا ادیتورها به راحتی سفارش تازه کارها را قبول نمی کنند.
- اگر قصد دارید خود-انتشار باشید نیازی به ادیتور و نماینده ندارید
- سعی کنید ادیتور خود را از سایت هایی مثل انتشارات ترجمک انتخاب کنید
- قبل از ارسال فایل کتاب، ملزومات همکاری و مفاد قرارداد و همچنین سیاست ها و رویه های انتشارات را مطالعه کنید
- معمولا ادیتور به شرح سفارش در یک صفحه، خلاصه کتاب و یک فصل نمونه نیاز دارد
2- در انتخاب ناشر عجله نکنید
اگر قبلا با ناشر خاصی کار نکرده اید و این اولین کتاب شماست، در مورد ناشرین مختلف تحقیق کنید. انتشار کتاب توسط انتشارات سرشناس یک امتیاز است اما بایستی سایر جوانب را نیز در نظر گرفت.
- بعضی از ناشران کتاب ها را از طریق نماینده ها و ادیتورهای خود قبول و منتشر می کنند
- معمولا کتاب هایی را قبول می کنند که نویسنده یا مترجم سرشناس داشته و یا مشتری مایل به هزینه بالا باشد
- بعضی از موسسات انتشاراتی کلا نماینده نداشته و نماینده یا ادیتور قبول نمی کنند و مستقیما با مولف یا مترجم وارد قرارداد می شوند
- گزینه های مربوط به عقد قرارداد و شرایط و مفاد قرارداد چاپ کتاب بین شرکت های مختلف متفاوت است.
- بعضی از موسسات انتشاراتی فقط ژانر خاصی را چاپ و توزیع می کنند.
بهتر است انتشاراتی را انتخاب کنید که در حوزه موضوع محتوا و رشته تخصصی کتاب شما فعالیت دارد. همچنین به اعتبار و خدمات ناشر و همچنین هزینه های انتشار کتاب توجه داشته باشید.
3- گزینه های خود را بررسی کنید
بعد از بررسی موسسات انتشاراتی مختلف، چند شرکتی که انتخاب کرده اید را با جزئیات بیشتر بررسی کنید و خدمات و مزایا و معایب هر کدام را لیست کنید.
- بعضی از شرکت های نشر فقط کتاب بالغین منتشر می کنند و بعضی بطور عمومی کار می کنند
- تمام اطلاعاتی که برای تصمیم گیری نیاز دارید بایستی در وبسایت شرکت انتشاراتی موجود باشد. تفاوت دستورالعمل ها، محدودیت ها و خدمات هر یک را لیست و بررسی کنید.
- تقریبا همه موسسات انتشاراتی مجوز دار از شما یک نسخه کاغذی (پرینت) کتاب را می خواهند. بعضی از شرکت ها برای این نسخه مشخصات و ملزومات خاصی را در نظر گرفته اند، از قبیل فاصله خطوط، تعداد خط هر صفحه و سایز فونت کتاب.
- زمانی که ناشر خود را انتخاب کردید، این ملزومات و مشخصات را رعایت کنید.
- هرگز تک نسخه کار خود را برای انتشارات ارسال نکنید و همیشه یک کپی پشتیبان از کار و اسناد مرتبط با آن نگهداری کنید.
4- خود-انتشاری آنلاین را نیز در نظر داشته باشید
خود-انتشاری (Self-publishing) ایبوک یا کتاب الکترونیک یکی از گزینه محبوب و متداول امروزی برای نویسندگان و مترجمان است. بزرگترین فرصت جهانی برای انتشار ایبوک انگلیسی و زبان های تحت پشتیبانی آمازون استفاده از نشر مستقیم کیندل آمازون (Amazon’s Kindle Direct Publishing) است. می توانید به راحتی دست نوشته خود را آپلود کرده و فروش نسخه هایی از کتاب خود را شروع کنید.
- استفاده از سرویس هایی مثل KDP رایگان است اما بیش از 70% سود حاصله را شرکت های ارائه کننده خدمات ایبوک مثل آمازون بر می دارند.
- اگر می خواهید از گزینه خود-انتشاری آنلاین استفاده کنید بایستی قبلا کتاب را ویراستاری کرده و جلد کتاب را آماده کرده باشید.
- واقع بین باشید. اگر اولین کتابی است که می نویسید قرار نیست به کتاب سال تبدیل شود و درآمد عمرانه برای شما به همراه داشته باشد. بنابراین سهمی از ایبوک که بصورت غیرمجاز توزیع می شود را نیز باید بپذیرید.
5- با صبوری منتظر باشید
پس از منتشر شدن کتاب، کتاب خود را بین کتابفروشی های مختلف توزیع کنید. معمولا معرفی شدن کتاب و شروع فروش آن ممکن است تا بیشتر از 4 ماه طول بکشد. بنابراین بایستی صبور بوده و منتظر جلب مخاطب و فروش کتاب خود باشید.
چند نکته مهم در مورد چگونه کتاب بنویسیم و منتشر کنیم؟
- خیلی نگران قواعد و دستور زبان نباشید. بنویسید و ترجمه کنید، در مرحله بعدی ویراستار این مشکلات را برطرف خواهد کرد. یا خودتان در مراحل بعدی بازبینی کنید و متن کتاب خود را پخته و آماده کنید.
- قبل از سفارش دادن چاپ کتاب خود ملزومات و دستورالعمل های ناشر را بخوبی مطالعه کنید، از مفاد قرارداد و تعهدات طرفین بخوبی آگاه شوید تا بعد از عقد قرارداد با خیال راحت به کتاب بعدی بپردازید.
- از آنجایی که پروسه آماده سازی و پیش از چاپ، پروسه حین چاپ و پروسه پس از چاپ کتاب همگی زمانبر هستند و مستلزم اقدامات خصوصی و دولتی خاصی از قبیل گرفتن مجوزهای لازم است، قبل از عقد قرارداد دقت کنید و بعد از عقد قرارداد کار را به ناشر و زمان بسپارید.
- نگران نظرات و علائق دیگران نباشید. معمولا هر چیزی از جمله کتاب برای عده ای خوشایند و برای عده ای ناخوشایند است. بنابراین غیر از انتقادات سازنده به سایر نظرات توجه نکنید و کار بعدی خود را ادامه دهید.
- نوشتن کتاب چه به صورت تالیف، گردآوری یا ترجمه کار آسانی نیست و همه کسی توان این کار را ندارد. بنابراین اگر کتاب خوبی نوشته یا ترجمه کرده باشید، مطمئنا مورد انتقاد و نظرسنجی دیگران قرار خواهید گرفت. پس نظرات و انتقادات سازنده را بپذیرید و آمادگی نادیده گرفتن انتقادات متفرقه را داشته باشید.
خلاصه کلام
چگونه کتاب بنویسیم و منتشر کنیم؟ منتشر کردن کتاب، صرفنظر از تالیف، گردآوری، گزارش تحقیق، تبدیل پایان نامه یا ترجمه کتاب؛ فرآیندی زمانبر و مستلزم برنامه ریزی دقیق است. شرط اول در نوشتن کتاب داشتن یک ایده مفید و خلاقه است. اگر مولف هستید، ایده خلاقه است که نوشته های شما را به کتاب تبدیل می کند.
اگر مترجم کتاب هستید، ایده خلاقه است که موجب می شود کتاب خوبی انتخاب و ترجمه کنید. بنابراین ایده های خود را لیست کنید، برنامه ریزی کنید و نوشتن یا ترجمه را شروع کنید.
مهمترین قسمت منتشر کردن کتاب تهیه دست نویس یا متن اولیه یا ترجمه مقدماتی است. مراحل بعدی می توانید کمک گرفته و تصحیح و پختن محتوای کتاب خود را به متخصصان امر بسپارید.
اگر کتابی نوشته اید، در مورد موضوعی مطلب گردآوری کرده و به حد یک کتاب رسانده اید، کتابی را ترجمه و آماده کرده اید، مابقی فرآیند تبدیل شدن به کتابی قابل عرضه را به انتشارات ترجمک بسپارید. تیم های تخصصی زیر در امر انتشار کتاب شما خدمت رسانی می کنند:
- تیم ترجمه کتاب عمومی و تخصصی
- تیم ویراستاری و حروفچینی
- تیم نمونه خوانی و صفحه آرایی
- تیم طراحی جلد کتاب
- تیم چاپ، انتشار و توزیع
می توانید از کارشناسان این تیم ها کمک گرفته و نوشته یا ترجمه مقدماتی خود را به کتابی استاندارد و حرفه ای قابل عرضه در بازار فیزیکی کتابفروشی ها و بازار نشر دیجیتال تبدیل کنید. کافی است فرم ثبت سفارش را تکمیل کرده و فایل تالیف یا ترجمه مقدماتی خود را ارسال نمایید.
به فاصله اندکی و پس از مطالعه فایل ترجمه مقدماتی یا نوشته مقدماتی شما، کوردیناتور سایت با شما تماس گرفته و اقدامات لازم برای انتشار کتاب شما را به عمل خواهد آورد.