طراحی پشت جلد چیست؟ چرا کتاب به طرح پشت جلد مرتبط و زیبا نیاز دارد؟ هدف از طراحی پشت جلد کتاب چیست؟ طرح پشت جلد کتاب بایستی چه مشخصاتی داشته باشد؟ چه کسانی می توانند طراحی جلد کتاب را انجام دهند؟ تفاوت جلد رو و پشت کتاب چیست؟ در این مقاله به این سئوالات پرداخته می شود.
در این مقاله می خوانیم:
- طراحی جلد روی کتاب (پشت جلد کتاب)
- تصویر روی جلد کتاب
- متن جلد کتاب
- طراحی جلد پشت کتاب
- اجزای جلد پشت کتاب
- طراحی شیرازه
اصول طراحی جلد کتاب
کتاب از چندین بخش تشکیل شده است، از جمله طرح روی جلد، شیرازه، طرح پشت جلد یا جلد پشتی و محتوای کتاب. هدف از طرح روی جلد کتاب که بطور بدیل طرح پشت جلد کتاب نامیده می شود، جلب نظر مخاطبان بالقوه کتاب و تبدیل آنها به مخاطب بالفعل است.
طرح جلد کتاب یا طرح روی جلد کتاب بایستی به شکلی باشد که به مخاطب بگوید من برای مطالعه امشب شما مناسب هستم و از بین این همه کتاب من را انتخاب کن. اما طرح روی جلد کتاب چه مشخصاتی باید داشته باشد؟ ابتدا به آناتومی جلد کتاب و سپس به طریقه طراحی جلد کتابی که خوشایند مخاطبان کتاب باشد، می پردازیم.
این تفکر که همه کتاب های دارای محتوای خوب و نویسنده خوب همیشه معروف ترین کتاب ها و پرفروش ترین کتاب ها هستند، تفکری زیبا و منطقی است؛ اما می دانیم که همیشه اینطور نیست. سالانه بالای چندین میلیون کتاب در دنیا منتشر و خوانده می شود و مخاطبان زمانی کتاب مورد نظر خود را پیدا می کنند که جلد خوبی داشته باشد.
این جلد کتاب است که نظر مخاطب را جلب کرده و به وی می گوید این کتاب ارزش باز کردن و یک نگاه را دارد. بنابراین در چاپ و انتشار کتاب بایستی همیشه یک طرح جلد خوب طراحی کرد و طراحی جلد شروع یک بازاریابی خوب است.
جلد روی کتاب (پشت جلد کتاب)
بایستی به جلد روی کتاب (front cover) به عنوان پیش نمایش کتاب نگریست. همانند پیش نمایش فیلم که به تماشاچی در تصمیم گیری کمک می کند، طرح روی جلد کتاب نیز به مخاطبان در تصمیم گیری کمک می کند. طرح روی جلد خوب به مخاطب می گوید که ارزش خواندن و خرید را دارد. طرح روی جلد کتاب اولین شانس برای جذب مخاطب و فروش بهتر است.
طرح جلد کتاب از دو بخش تشکیل شده است: تصویر پردازی و کار با متن
تصویر روی جلد کتاب
تصویرپردازی جلد کتاب چندین موضوع را شامل می شود: می توان از عکس، رسم، اشکال هندسی استفاده کرد و یا می توان فقط با رنگ ها بازی کرد. صرفنظر از تصویرپردازی که قصد دارید استفاده کنید، بایستی به شیوه ای آن را نمایش دهید که برای روحیه و حال کتاب حقیقی بنظر برسد. مثلا اگر جلد یک کتاب پزشکی را طراحی می کند باید از عکس و تصاویر مرتبط استفاده کنید نه اینکه عکس خط تولید یک کارخانه.
بایستی از تصویرپردازی خود با طرحی کاربر پسند استفاده کنید. نباید تصویر پشت جلد متن را کم رنگ یا محو کند و احساس تعادل بین تصویر و متن جلد کتاب بایستی حفظ شود. تعادل تصویر اهمیت دارد و نباید چندین لایه عکس در گوشه راست پایین استفاده کرد و گوشه چپ بالا را کامل خالی گذاشت.
متن جلد کتاب
متن پشت جلد کتاب از سه چیز تشکیل می شود: عنوان کتاب، زیر عنوان کتاب (در صورت داشتن) و اسامی مولفین و مترجم ها. بایستی از توالی سایز متن برای جلوه دادن متن مهمتر استفاده شود (مثلا متن عنوان کتاب از متن زیر عنوان بزرگتر باشد).
معمولا عنوان کتاب را در بخش بالای جلد قرار می دهند اما می توان آن را در پایین جلد قرار داد اما بایستی اطمینان حاصل کنید که اولا عنوان کتاب بالاتر از نام نویسنده باشد و اولین چیزی باشد که چشمان خواننده را جذب می کند.
اگر می خواهید کتاب را دیجیتال سازی کرده و در قالب ایبوک منتشر کنید بایستی به جلوه طرح پشت جلد در اندازه های کوچک نیز توجه داشته باشید زیرا بیشتر مردم ممکن است در گوشی و تبلت و با سایز شستی آن را ببینند. اطمینان حاصل کنید که اجزای بصری طرح بیانگر حکایت محتوا بوده و در صفحه نمایش مختلف به چشم بیاید.
اگر طراحی جلد کتاب مناسب باشد، جلوه کتاب بیش از ۵۰ درصد افزایش می یابد و بدین معنی است که مخاطب بیشتری جلب کرده و درآمد حاصله از کتاب بیشتر می شود.
بنابراین طراحی پشت جلد خوب بایستی چه مشخصاتی داشته باشد؟ در ادامه هفت نکته مهم در طراحی جلد کتاب مطرح می شود.
۱- طرح جلد کتاب بایستی به مخاطب پیش درآمدی در مورد محتوای کتاب بدهد
وقتی طرح جلد کتاب معروفی مثل Life of Pi یان مارتل را نگاه می کنیم، مرد جوانی در قایقی با یک پلنگ در وسط اقیانوس گیر افتاده است. طراح جلد کتاب داستان کتاب را در یک عکس معرفی کرده است و مخاطب با اولین نگاه می تواند آشنایی مختصری با محتوای کتاب داشته باشد.
اما طرح روی جلد بایستی چقدر از محتوای کتاب را لو بدهد؟ بایستی از قانون سه گانه دوستی خاله خرسه استفاده کرد: نه خیلی زیاد، نه خیلی کم و فقط در اندازه مناسب. وقتی مخاطب بالقوه ای کتاب را بر می دارد، بایستی طرح روی جلد وی را به مخاطبی بالفعل تبدیل کند. بنابراین چارچوب ذهنی کلی باید در مخاطب ایجاد کند و این چارچوب بایستی بین جلد رو و جلد پشت کتاب به نسبت تقسیم شود.
طرح جلد کتاب بایستی داستان کلی کتاب را بدون لو دادن نتایج و جزئیات کار بیان کند. بایستی در مورد طرح جلد کتاب خوب فکر کرد و تصمیم منطقی گرفت. گروه طراحی و گرافیک ترجمک معمولا بلوپرینت طراحی جلد کتاب را بطور مشترک با نویسنده یا مترجم برنامه ریزی می کنند.
۲- طرح جلد کتاب بایستی معرف ژانر کتاب باشد
طرح جلد کتاب بایستی به مخاطب بفهماند که کتاب از چه ژانر و حوزه ای است (book’s genre). آیا کتاب پزشکی است؟ کتاب فنی مهندسی است؟ کتاب دانشگاهی است؟ یا رمان و قصه.
در حالی که بیشتر مردم تنوع رنگ در کتابخانه خود را نمی پسندند، اما بیشتر افراد یک یا دو ژانر کتاب را تهیه می کنند. بنابراین بایستی طراحی جلد کتاب منطبق با ژانر کتاب باشد. مثلا اگر کتاب پزشکی است بایستی طراحی جلد هماهنگ با سایر کتاب های پزشکی ناشر و بازار نشر انجام شود.
۳- طرح جلد کتاب بایستی معرف شخصیت یا تخصص محتوای کتاب باشد
اگر جلد کتاب داستان طراحی می کنیم بایستی قهرمان داستان روی جلد کتاب معرفی شود اما وقتی جلد کتاب تخصصی پزشکی و پیراپزشکی و یا کتاب فنی و مهندسی طراحی می کنیم، بایستی از تصاویر و طراحی برای جلد کتاب استفاده کنیم که نمایانگر حوزه تخصصی محتوا باشد.
مثلا اگر برای کتاب دانشگاهی جراحی های چشم جلدی طراحی می کنیم، بایستی عکس چشم پشت جلد کتاب باشد و نباید از عکس مثلا قلب یا ریه در طراحی جلد کتاب استفاده کرد. این مسئله در مورد طراحی جلد کتاب برای کتاب های دانشگاهی دیگر نیز مصداق دارد.
در طراحی جلد کتاب و بخصوص برای کتاب های دانشگاهی، طراحی موفق است که با محتوای کتاب ارتباط برقرار کند و بتواند کل محتوای کتاب را برای خودش در یک جمله خلاصه کند. سپس به طراحی جنبه های مختلف این یک جمله بپردازد.
۴- طرح جلد کتاب بایستی معرف حال و هوای محتوای کتاب باشد
وقتی برای کتاب خود جلدی طراحی می کنیم بایستی حال و هوای محتوای کتاب را منتقل کنیم. مثلا اگر طراحی جلد کتاب داستان ترسناک انجام می دهیم بایستی طرح جلد کتاب منتقل کننده اضطراب و ترس باشد.
وقتی برای کتاب های دانشگاهی و بخصوص رشته های پزشکی و پیراپزشکی جلد طراحی می کنیم، جلد کتاب بایستی مثلا منتقل کننده موفقیت و عدم موفقیت باشد. جلد کتاب فنی و مهندسی بایستی طوری طراحی شود که منتقل کننده حس سخت کوشی و ممارست باشد.
طراح جلد کتاب با استفاده از تصویر و رنگ و سایه و روشن و تباین و تضاد این المان ها می تواند حال و هوای محتوای کتاب را به مخاطب منتقل کند. طراحی جلد کتاب بخش مهمی از فرآیند چاپ کتاب است و پس از چاپ نقش خیلی مهمی در بازاریابی و موفقیت فروش کتاب دارد.
۵- طرح جلد کتاب بایستی قواعد طراحی را به شکلی رعایت کند که متناسب با حوزه تخصصی محتوا باشد
فرآیند طراحی جلد کتاب خوب یک بازی حدس و هوش نیست، طراحی جلد کتاب یک فرآیند تخصصی با تبعیت از قوانین و دستورالعمل های طراحی است. طراحی جلد کتاب همانند طراحی مارک تی شرت تا طراحی وبسایت و هر طراحی دیگری دارای استانداردها و دستورالعمل هایی است که باید رعایت شود.
مثلا بایستی از نوع و سایز فونت به شکلی استفاده کرد که متناسب با حوزه تخصصی محتوا باشد. مثلا طراحی جلد کتاب سرطان شناسی با فونت دست نویس کامران و گذاشتن یک عکس بسیار زیبا از طبیعت به نظر شما مناسب است؟ مخاطب در اولین نگاه ممکن است به بهشت رفتن و مردن و یا مسخره گرفتن فکر کند.
دستورالعمل ها، استانداردها و قوانین طراحی جلد کتاب توسط صاحبنظران، پس از تحقیق و تفحص و به دلایل منطقی تدوین شده اند. بنابراین بایستی در طراحی جلد کتاب این دستورالعمل ها را رعایت کرد و متناسب با ژانر تخصصی محتوای کتاب جلد آن را طراحی کرد.
۶- طرح جلد کتاب بایستی نمایانگر جزئیات خاص باشد
آیا می دانید تفاوت طراحی جلد کتاب توسط یک تازه کار و یک حرفه ای در چیست؟ چه چیزی باعث می شود مخاطب آماتور یا حرفه ای بودن طراح جلد کتاب را در یک نگاه تشخیص دهد؟ بله جزئیات است. می توان با استفاده از جزئیات خاص قدرت طراحی جلد کتاب را افزایش داد.
منظور از جزئیات پرداختن به جزئیات محتوا نیست. بلکه استفاده از فرصت های بهبود طرح جلد کتاب با استفاده از نور پردازی، سایه ها، پردازش تصویر، چیدمان لایه های تصویر، سلسله مراتب مشخصات متن است که طرح جلد کتاب را از یک طرح خوب به یک طرح حماسی و عالی تبدیل می کند.
طرح جلد کتاب محل تست و تمرین نیست. بایستی تمامی جزئیات طرح را طوری چید که نمایانگر توانایی و مهارت های طراح باشد و در عین حال مخاطب را سردرگم نکند. تاچ نهایی طرح جلد کتاب است که طراح حرفه ای را از آماتور متمایز می کند. به طرح جلد کتاب پرپ (Prep) کورتیس سیتنفیلد نگاهی بیاندازید. استفاده از رنگ ها و اشکال هندسی را ملاحظه کنید.
۷- طرح جلد کتاب بایستی سبک و قالب متمایزی داشته باشد
آیا می خواهید بایدها و نبایدهای طراحی جلد کتاب را بدانید؟ کافی است یک طرح جلد کتاب مشابه با سایر کتاب های ژانر مربوطه طراحی کنید. طرحی که مخاطب را به یاد نویسنده محبوب خود می اندازد یا طرحی که در سایر طرح های قفسه کتاب گم می شود و کسی آن را نمی بیند.
زمانی کتاب از قفسه کتابخانه خارج می شود و دستان مخاطب خود را لمس می کند که طرحی متمایز داشته باشد و به مخاطب چشمک بزند. البته این کار ساده ای نیست. بایستی در عین رعایت دستورالعمل ها و استانداردها و اسلوب مختص ژانر تخصصی کتاب، طرحی متمایز طراحی کرد.
جلد پشت کتاب
اگر می خواهید با بایدها و نبایدهای طراحی جلد پشت کتاب آشنا شوید، جلدی طراحی کنید که پشت آن سفید و یا همانند جلد پشتی تمامی کتاب های قفسه کتاب است. به کتابی با طراحی یکپارچه و هاردکور روغنی فکر کنید! جلد پشت کتاب به اندازه روی کتاب اهمیت دارد و بایستی با احتیاط طراحی شود.
کتاب بایستی دارای طرح جلد متمایز و حرفه ای باشد. این شامل طرح روی جلد، طرح پشت جلد و طرح شیرازه می شود. در طراحی جلد کتاب علاوه بر جلب توجه مخاطبان کتاب، بایستی برای نویسنده و مترجم و یا ناشر نیز یک برند و ایمیج ایجاد کرد. برند کتاب های اسپرینگر یا الزوایر را بررسی کنید.
اجزای جلد پشت کتاب
وقتی مخاطبان را با طرح جلد روی کتاب جلب کردیم و کتاب در دستان مخاطب قرار گرفت، حال نوبت طرح جلد پشت کتاب است که مقابل چشمان مخاطب قرار می گیرد و بایستی مخاطب را راضی کند که کتاب را باز کند.
طرح جلد پشت کتاب دارای مشخصات و اجزای استانداردی است که باید رعایت شود. اجزای طرح جلد پشتی کتاب عبارتند از:
- بخش یادمان و معرفی
- بخش بازنگری کتاب
- بیوگرافی و معرفی مولف یا مترجم
- شهادت نامه
- مشخصات عددی کتاب و بارکد
برای آشنایی بیشتر با طراحی جلد پشت کتاب مقاله طراحی جلد پشتی کتاب را بخوانید.
شیرازه
بخش آخر از طراحی جلد کتاب، طراحی شیرازه (Spine) آن است. همانطور که میدانید واژه Spine به معنی ستون فقرات است. پس شیرازه کتاب همان ستون فقرات کتاب است و از اهمیت خاصی برخوردار است. در طراحی شیرازه کتاب بایستی اصول مختلفی را در نظر داشت مثل طراحی عمودی و درج متن عمودی.
شیرازه کتاب در قفسه کتابخانه ها تنها جایی از کتاب است که در معرض دید مخاطبان قرار دارد. بنابراین طراحی شیرازه بایستی در عین سادگی متمایز باشد و بیشترین اطلاعات ممکن را در کمترین مقدار ممکن متن انتقال دهد. مثلا بایستی عنوان کتاب با بزرگترین فونت ممکن و متناسب با سایز کتاب درج شود.
در طراحی شیرازه کتاب بایستی قطع و تعداد صفحات کتاب را در نظر داشت و متناسب با این دو موضوع شیرازه را طراحی کرد. مثلا اگر تعداد صفحات کتاب کمتر از ۱۵۰ صفحه باشد در طراحی شیرازه با مشکل مواجه می شویم.
برای محاسبه شیرازه کتاب خود می توانید از ماشین حساب شیرازه ترجمک استفاده کنید (محاسب شیرازه ترجمک).
ماشین حساب اندازه گیری قطر شیرازه کتاب براساس وزن کاغذ، نوع کاغذ، تعداد صفحات و نوع جلد کتاب