وظایف مترجم کتاب

شرح وظایف مترجم کتاب

وظایف مترجم کتاب: مترجم کیست؟ ترجمه چیست؟ یک مترجم کتاب چه وظایفی دارد؟ آیا قالب بندی کتاب از وظایف مترجم کتاب است؟ نقش مترجم کتاب در حروفچینی کتاب چیست؟ مترجم حرفه ای کتاب چه مشخصاتی دارد؟ آیا مترجم کتاب با مترجم اسناد عمومی تفاوت دارد؟ این ها سئوالاتی است که به ذهن هر کسی خطور می کند.

در این مطالعه به شرح وظایف مترجم می پردازیم، مترجم را تعریف کرده، آموزش و مدارک لازم، وظایف، مهارت ها، ماموریت های یک مترجم و بخصوص مترجم کتاب بحث می شود.

در این مقاله می خوانیم:

• شرح وظایف مترجم
• مسئولیت ها و وظایف مترجم
• چگونه مترجم شویم؟
• مهارت ها و صلاحیت های مورد نیاز مترجم
• مسیر شغلی مترجم
• دلایل اصلی کار به عنوان مترجم

شرح وظایف مترجم کتاب: تعریف، مدارک و آموزش ها، وظایف، مهارت ها و ماموریت ها

شرح وظایف مترجم

مترجم کیست؟ مترجم (translator) شخصی است که یک متن مکتوب را از یک زبان به زبان دیگر تبدیل و برگردان (translate) می کند. بطور کلی می توان مترجم را یک شخص ثالث یا واسطه بین افراد، شرکت ها، نهادهای دولتی و عمومی، سازمان هایی دانست که از زبان، الفبا و سیستم نوشتاری متفاوتی استفاده می کنند.

مترجم کسی است که محتوایی را از یک زبان به زبان دیگر برگردان می کند. این محتوا می تواند مکتوب، صوتی، تصویری و یا در هر قالب یا شکلی باشد. مهمترین نکته این است که رسانه ارتباطی محتوا از یک زبان به زبان دیگر برگردان می شود.

مترجم کیست و مترجمی چیست؟

مترجم با انواع مختلف متون و محتوا سروکار دارد. محتوا ممکن است به صورت کتاب های داستانی و غیر داستانی، روزنامه و مجله، مقالات، نشریات رسانه ای، متون تبلیغاتی و بازاریابی، ادبیات بازار (مثل مطالب ارائه در جلسه، بروشور، بولتن، کاتالوگ و غیره)، اسناد قانونی و حقوقی از قبیل قرارداد و اسناد رسمی، وبسایت، گزارشات و مقالات علمی، دستنامه های فنی و دفترچه راهنمای مصرف یا اسناد صنفی باشد.

برخلاف مفسر (Interpreter) که با محتوای کلامی و بیانات شخص سروکار دارد، مترجم با متون مکتوب کار می کند و ممکن است رعایت کلیه مشخصات یک سند مکتوب و ملزومات ویرایشی ضروری باشد از قبیل قالب و چیدمان متن، سبک و فونت، ویراستاری و در نهایت حروفچینی سند ترجمه شده.

اولین وظیفه مترجم خواندن و درک متنی است که قرار است ترجمه شود و متن منبع یا اصلی نامیده می شود. سپس محتوای خوانده شده ترجمه می شود، هدف ترجمه صادقانه و با رعایت امانت مفاهیم موجود در متن منبع و انتقال آن در متن مقصد یا ترجمه است.

وظایف مترجم کتاب و ترجمه کتاب

ترجمه کتاب مستلزم مهارت عالی در زبان نگارشی و توانایی های نوشتن و همچنین واژگان تخصصی است و بایستی این مهارت نوشتن و دانستن واژه ها بطور صحیحی با رعایت قوانین هجی و دستور زبان (گرامر) همراه شود. هدف کلی حفظ ساختار، لحن و سبک متن منبع یا اولیه در متن ترجمه یا مقصد است.

وقتی متن حاوی مسائل فرهنگی، عبارات مصطلح (idiomatic) یا محاوره ای (colloquial) خاص باشد که هم ارز مستقیمی در زبان مقصد ندارند، وظیفه مترجم کتاب استفاده از آنها تا بیشترین صحت ممکن است که در اصل بازآفرینی نامیده می شود. هدف مترجم ایجاد متن ترجمه شده ای است که وقتی از آن استفاده می شود انگار همان متن منبع یا اولیه استفاده شده است. دستیابی به این هدف مستلزم اتخاذ سبک نوشتاری سلیس، طبیعی و با جریان منطقی است.

برای دستیابی به بهترین نتیجه ممکن، معمولا مترجم ها متن تهیه شده به زبان خارجی (زبان دوم مترجم) را به زبان مادری و بومی خود ترجمه می کنند. به همین دلیل در بیشتر آگهی های استخدامی مترجمان قید می شود که مترجم دو زبانه مورد نیاز است، مترجمی که زبان مادری وی زبان هدف آگهی است.

مثلا اگر قرار است محتوای یک کتاب انگلیسی به فارسی ترجمه شود، آگهی استخدام مترجم انگلیسی داده می شود که زبان مادری وی فارسی است. بدین ترتیب بهترین ترجمه ممکن بدست می آید. اما وقتی قرار است یک پایان نامه فارسی به انگلیسی ترجمه شود، بهتر است مترجمی کار ترجمه را انجام دهد که زبان مادری و بومی وی انگلیسی است.

یکی از استثناء های این قاعده مترجم بریل (Braille translator) است، کسی که متن نوشته شده و مکتوب یا کتاب را به متنی به زبان بریل برگردان می کند. بریل سیستم نوشتاری و خواندن مخصوص افراد نابینا دارای اختلالات بینایی است. مترجم علاوه بر ترجمه متن کتاب از زبان منبع به زبان مقصد، آن را به خط بریل آماده می کند.

ترجمه وظیفه ای پیچیده است زیرا مترجم از دامنه وسیعی از منابع و ابزارهای زبانی برای کار استفاده می کند. این منابع و ابزارها شامل فرهنگ لغت، دایره المعارف، فرهنگ تشریحی لغات، لیست واژگان، واژه نامه، ترجمه به کمک ماشین (CAT) و خاطرات ترجمه است. بسیاری از مترجمان برای خودشان یک واژه نامه درست می کنند و اصطلاحات مورد استفاده خود را برای ترجمه های بعدی لیست می کنند.

هرچند شناخت واژگان یک تخصص کفایت نمی کند. اگر بخواهیم محتوای منبع یا کتاب را به شیوه ای ترجمه کنیم که مخاطبان زبان مقصد براحتی از آن استفاده کنند و افرادی با زبان متفاوت بتوانند محتوا و مفاهیم متن منبع را به راحتی درک کنند، مترجم بایستی دانش جامع و خیلی وسیعی از زبان مقصد داشته، فرهنگ و جامعه کشور منبع را که به زبان منبع یا اولیه صحبت می کنند را بشناسد.

بسیاری از مترجمان روی یک رشته یا حوزه تخصصی یا یک صنعت خاص تمرکز می کنند و ترجمه متون تخصصی مثل متون اقتصاد، پزشکی، حقوق، روانشناسی، شیمی، مهندسی یا ادبیات و علوم انسانی را انتخاب می کنند. ترجمه متون تخصصی مستلزم دانش وسیع و عمقی این حوزه و ترمینولوژی تخصصی آن است.

حقیقت این است که فرآیند یادگیری یک مترجم هیچگاه متوقف نمی شود. زبان ماهیتا یک پدیده سیال و پویا است، بطور پیوسته در معرض تغییرات غیرقابل اجتناب است: جهانی شدن با خود شار اصطلاحات و عادت خارجی و جدید را به همراه داشته است، فناوری برقراری ارتباط دیجیتال موجب خلق شیوه های کلی واژه سازی جدید (Neologism) یا نو واژه سازی شده است. زبان کلامی و شفاهی مرتب روی دستور زبان نگارش کلمات تاثیر می گذارد. در نتیجه، مترجم زمانی می تواند حاشیه رقابتی خود را حفظ کند که بطور مداوم روی مهارت های زبان خود کار کند، خود را تازه و به روز نگه دارد، سرزنده باشد و نسبت به توسعه و تغییرات زبان منبع و زبان مقصد هوشیار باشد.

از نظر وضعیت استخدامی و شغلی، اکثریت مترجمان خود-استخدام هستند و به صورت آزاد برای خودشان کار می کنند، مشتریان خود را به صورت فردی یا به کمک موسسات ترجمه پیدا می کنند. سایر کارفرما های بالقوه مترجمان شامل موسسات دولتی، سازمان های بین المللی و نهادهایی است که دارای تیم های مترجم و مفسر هستند. مترجم حرفه ای می تواند کسب خودش را داشته باشد.

یکی از تخصص های ترجمه که پرطرفدار است، مترجم فنی (Technical translator) است. مترجم فنی معمولا توسط واحد فروش و بازاریابی شرکت های متوسط تا بزرگ استخدام می شوند، بخصوص موسساتی که واحد تولید و مهندسی دارند.

وظایف معمول یک مترجم فنی شامل ترجمه و ویراستاری اسناد فنی و تکنیکی، تولید کاتالوگ، مختصات فنی محصولات، اسناد پیشنهاد قرارداد و طرح مقدماتی و همچنین برقراری ارتباط با مشتریان بین المللی و فراهم کردن پشتیبانی و امداد به دپارتمان های فنی حین خرید و فروش است.

با توجه به شرایط موجود، مترجم فنی یا در محیط دفتری سنتی و یا به صورت ریموت (از راه دور) کار می کند، اسناد در قالب الکترونیک رد و بدل می شود. ساعات کار مترجم فنی خیلی انعطاف پذیر است، زیرا یک مترجم بایستی تاریخ های سررسید را رعایت کرده و خواست و نیاز مشتریان خود را لحاظ کند.

برای مثال، گروه ترجمه فنی ترجمک به صورت تلفیقی کار می کنند. ترجمه مقدماتی به صورت ریموت و در منزل انجام می شود. وقتی کتاب فنی ترجمه شد، ترجمه مقدماتی بایستی مورد بازبینی و بازنگری قرار گیرد. این مرحله به صورت حضوری و در دفتر انتشارات انجام می شود.

ترجمه کتاب فنی در ترجمک یک فرآیند مستمر و یک سیکل است. ابتدا ترجمه کتاب فنی انجام می شود، سپس بازنگری می شود و در صورت لزوم ترجمه معکوس انجام می شود.

مسئولیت ها و وظایف مترجم

بطور معمول وظایف اصلی یک مترجم عبارتست از:

• ترجمه متن مکتوب از یک زبان به زبان دیگر همراه با حفظ مفاهیم، لحن، علائق فرهنگی و نیت متن منبع اصلی
• ویراستاری و تصحیح ترجمه و اطمینان از عاری از خطا و غلط بودن متن ترجمه شده
• اطمینان از لحاظ شدن تمامی ملزومات ویرایشی در متن ترجمه، برای نمونه؛ قالب بندی، سبک و فونت و غیره
• تحویل متن ترجمه شده مطابق ملزومات قید شده در قرارداد ترجمه کتاب و در زمان سررسید پروژه ترجمه کتاب

چگونه مترجم شویم؟

چگونه مترجم بشویم؟ آموزش و تحصیلات لازم برای مترجمی چیست؟ ملزومات خاص تبدیل شدن به یک مترجم بخصوص مترجم کتاب یا مترجم تخصصی کدام است؟

مترجم شدن مستلزم درک و فهم عالی و کامل زبان منبع و مقصد است (ایده آل آن در سطح زبان مادری و گویش بومی است). بنابراین دو زبانه (bilingual) بودن یک امتیاز قوی است.

تحصیلات و مقطع تحصیلی خاصی برای تبدیل شدن به یک مترجم ذکر نشده است، گرچه داشتن مدرک دانشگاهی زبان یا دیپلم آموزشگاه های تدریس زبان و ترجمه می تواند مفید باشد. بویژه زمانی که به عنوان یک مترجم آزاد به دنبال تاسیس شرکت و موسسه خود باشیم.

برای حفظ تمامی اطلاعات و مفاهیم موجود در متن منبع، مترجم بایستی دانش عمیق و جامعی از زبان، فرهنگ، اجتماع کشوری داشته باشد که زبان منبع در آن استفاده می شود که شامل دانش جامعی در مورد عبارات عامیانه، مصطلح و محاوره ای است. این دانش را می تواند از طریق سفر، مطالعه، کار در خارج از کشور، یا خواندن مطالب هر دو زبان منبع و مقصد کسب کند.

یک مترجم حرفه ای به توانایی و مهارت های استفاده از انواع ابزارها و منابع ترجمه از قبیل واژه نامه، بانک اطلاعاتی، ابزارهای ترجمه ماشینی (CAT)، نیاز دارد. یکی دیگر از توانایی های کلیدی یک مترجم مهارت استفاده از کامپیوتر و مهارت های فناوری اطلاعات (IT) است. مترجم حرفه ای از کامپیوتر برای موقعیت های کار از راه دور (ریموت) استفاده می کند و از نرم افزارهایی مثل واژه پردازها، برنامه آفیس، ایمیل و غیره بهره می گیرد.

مهارت ها و صلاحیت های مورد نیاز مترجم

معمولا در آگهی استخدامی مترجم داشتن مهارت ها و صلاحیت های زیر قید می شود:

• تسلط عالی بر زبان های منبع و مقصد
• دانش وسیع در مورد فرهنگ و اجتماع کشوری که به زبان منبع صحبت می کنند
• اطلاعات عمومی و هوش اجتماعی خوب
• دانش تکنیک های ترجمه
• دانش استفاده از ابزارهای ترجمه مثل ابزارهای ترجمه ماشینی (CAT)، فرهنگ لغت، پایگاه داده و واژه نامه ها
• توانایی استفاده از برنامه ها و نرم افزارهای عمومی کامپیوتر
• مهارت های برقراری ارتباط
• دقت و اعتبار و پایایی در کار
• انعطاف پذیری

مسیر شغلی مترجم

مترجم دارای یک مسیر شغلی (Career Path) است. شغل مترجمی راه را برای انواع راه های توسعه شغلی و فرصت های تخصصی شدن کار ترجمه فراهم می سازد. مترجم ممکن است ترجمه به چند زبان منبع (مثل ترجمه انگلیسی، ترجمه فرانسوی، ترجمه کره ای، ترجمه آلمانی و زبان های دیگر) را انتخاب کند، روی متن خاصی تمرکز کند (برای نمونه؛ ترجمه متون علوم انسانی و ادبیات، ترجمه پزشکی، ترجمه مقالات روزنامه و مجله، ترجمه کتاب های دانشگاهی، ترجمه دستنامه های فنی) و یا روی حوزه و رشته خاصی تمرکز کند (برای نمونه؛ ترجمه کتاب های حقوقی، ترجمه کتاب های پزشکی، ترجمه کتاب های فنی و مهندسی).

بعضی از انواع ترجمه تخصصی و مترجم اختصاصی عبارتند از:

• مترجم ادبی (Literary translator): مترجم روی ترجمه رمان ها، کتاب های دانشگاهی، مقالات مجلات، کتابچه راهنمای توریسم و غیره برای یک یا چند انتشارات تمرکز می کند. کتاب های علوم انسانی و ادبیات و رمان و شعر توسط مترجم ادبی ترجمه می شود.
• مترجم فنی (Technical translator): مترجم فنی کسی است که اسناد فنی را برای شرکت ها و کارخانه ها ترجمه می کند. مترجم فنی می تواند کتاب های فنی و مهندسی را ترجمه کند.
• مترجم وب (Web translator): مترجم وبسایت کسی است که به ترجمه و بومی سازی خدمات یک وبسایت می پردازد و محتوای منتشر شده آنلاین وبسایت را ترجمه می کند. در ترجمه وبسایت یک نسخه جدید از وبسایت به زبان مقصد ایجاد می شود.
• مترجم قسم خورده (Sworn translator): کسی است که در ترجمه اسناد رسمی و حقوقی تخصص دارد مثلا به ترجمه اسناد معتبر حقوقی و سندهای رسمی از قبیل مجوز، مدرک، جواز، قرارداد، اسناد دادگاه و غیره می پردازد.
• مترجم سمعی بصری (Audiovisual translator) یا زیرنویس (subtitle): مترجم سمعی بصری یا صوتی تصویری کسی است که به ترجمه فیلمنامه و اسکریپت ویدیو، برنامه های مستند، فیلم و سریال های تلویزیونی می پردازد.

یکی دیگر از احتمالا شغلی برای مترجم ها که موجب تقویت توانایی مکالمه و ارتباط شفاهی آنها می شود و می توانند به آن شغل آن را پیگیری کنند، مفسر (Interpreter) یا ترجمه حضوری است. گزینه های دیگر شامل مراقبه فرهنگی و زبانی یا آموزش زبان خارجی است. بعضی از مترجم ها در آموزشگاهها و مراکز آموزش زبان به عنوان معلم کار می کنند.

نهایتا مهارت های زبان خارجی را می توان در دامنه وسیعی از حوزه ها و رشته ها استفاده نمود. مثلا مترجم می تواند به عنوان مسئول واردات/صادرات، بازاریابی، ارتباطات (مثلا مسئول بررسی حق چاپ و کپی رایت یا مدیر محتوای وب)، روابط عمومی و روابط بین الملل کار کند. همچنین مترجم می تواند در نقش خدمات مشتری ظاهر شده، به مشتریان بین المللی در صنعت توریسم کمک کند.

دلایل اصلی کار به عنوان مترجم

علت اصلی تمایل به شغل مترجمی در بعضی از افراد، علاقه شدید آنها به فرهنگ و زبان های خارجی است که موجب می شود در نهایت و پس از طی فراز و نشیب به مترجم تبدیل شوند، چه بسا ترجمه کتاب را پیش روی بگیرند.

این نقش بسیار جالب و انگیزه بخش است و برای شخص فرصت های زیادی برای تماس با مردم دامنه وسیعی از زبان ها و فرهنگ ها فراهم می سازد.

ترجمه به عنوان شغل هم تحریک کننده و هم رضایت بخش است و تنوع زیادی به همراه دارد. علاوه بر ترجمه دامنه وسیعی از کتاب های منبع، شغل مترجمی شامل فعالیت های مرتبط زیادی است از جمله ویراستاری، بازنگری، حروفچینی و غیره.

گاهی مترجم به مولف تبدیل می شود و آموخته های خود در یک رشته تخصصی را به صورت کتاب منتشر می کند. گاهی مترجم توسط افراد صاحبنظر بکار گرفته می شود و در تکمیل و ویرایش پروژه کتاب مشارکت می کند. مثلا گاهی فارغ تحصیل مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا پایان نامه خود را به کتاب تبدیل می کنند و برای تبدیل پایان نامه به کتاب از مترجم کمک می گیرند.

یکی از جذبه های اصلی این شغل انعطاف پذیری بالایی است که یک مترجم حرفه ای دارد. اکثریت مترجم های حرفه ای و توانمند به صورت آزاد کار می کنند، یعنی از راه دور کار کرده، ساعات کار مشخصی نداشته و با توجه به توانایی فرد، می توانند سطح بالایی از درآمد را بسازند.

از یک مترجم حرفه ای انتظار می رود که کاری با کیفیت و پایا و در زمان مقرر تحویل دهد. یعنی کار صحیح و دقیق باشد و سررسید را رد نکند. مابقی شرایط انحصاراً به خود مترجم ربط دارد که چه ساعاتی و کجا و به چه مقدار کار کند.