مراحل ترجمه متون و کتاب پزشکی
مقدمه ای بر مراحل ترجمه متون و کتاب پزشکی
هدف از این بخش مروری بر مراحل مختلف فرآیند درگیر در یک ترجمه حرفه ای معمولی است. هر یک از مراحل شامل وظایف مختلفی است و به مهارتهای متفاوتی نیاز دارد که با مشارکت در پروژه ها و کار در این حرفه به تدریج به آنها را مجهز شده و بهبود خواهید بخشید. اگرچه تولید متن هدف بارزترین مرحله است، اما وظایف دیگری نیز وجود دارد که بدون آنها کل فرآیند ممکن است شکست بخورد، مانند تجزیه و تحلیل نیازهای مشتری و برنامه ریزی پروژه. بسته به نوع پروژه ترجمه، فرآیند ترجمه کتاب و متن پزشکی و یک مترجم پزشکی حرفه‌ای تقریباً تمامی ده مرحله (معمولا پنجم مرحله اول و مرحله آخر) زیر را طی خواهد کرد.
تجزیه و تحلیل نیازهای مشتری و برنامه ریزی پروژه
در هنگام دریافت پروژه ترجمه متن یا کتاب پزشکی بایستی در مورد ملزومات و مشخصات پروژه با مشتری صحبت کرد. برای اطلاعات بیشتر در مورد چگونگی جمع آوری تمام اطلاعات مورد نیاز برای شروع پروژه، به زیر بخش “واگذاری ترجمه” در زیر مراجعه کنید. پس از توافق قطعی با مشتری خود و ثبت سفارش ترجمه متن یا کتاب پزشکی، باید پروژه را برنامه ریزی کرد. در صورت لزوم با هماهنگی سایر مترجمان بایستی مدیریت اصطلاحات، تماس با کارشناسان این زمینه در صورت لزوم و موارد دیگر را باید انجام داد.
خواندن و درک متن منبع
مسلم است که برای ترجمه صحیح متن پزشکی، باید آن را کاملاً خوانده و درک کافی از آن داشت. درک اصطلاحات خاص لازم است اما به خودی خود کافی نیست. درک گسترده ای از کل متن نیز لازم است: شبکه و سلسله مراتب اصطلاحات ترمینولوژیک؛ پیوندهای مفهومی بین پاراگرافها، پیوندهای مفهومی بین بخشهای متن، ساختارهای توصیفی، روایتی و استدلالی؛ روابط کلی علت و معلولی. اگر به اندازه کافی اطلاعات زمینه ای برای درک متن منبع خود ندارید ، باید سعی کنید متون کمتر تخصصی راجع به همین موضوع بخوانید و بعد به تدریج در آن درگیر شوید.
تهیه واژه نامه تخصصی
از واژه نامه ها برای اطمینان از تطبیق و یکدست بودن اصطلاحات استفاده می شود: ۱) تطبیق داخلی با راه حل های اتخاذ شده در یک پروژه خاص ، و ۲) تطبیق خارجی با هنجارها و علائق مشتری. علاوه بر این، تدوین فرهنگ لغت خود ما به ما این امکان را می دهد که مفاهیم جدید را با استفاده از تعاریف به دست آورده و روابط مفهومی بین اصطلاحات مختلف را بهتر بشناسیم. تدوین واژه نامه باید به گونه ای انجام شود که بتوانیم در آینده دوباره این اصطلاحات و تعاریف را بازیابی و استفاده کنیم یا آنها را به صورت آنلاین با سایر مترجمان به اشتراک بگذاریم. از این رو استفاده از برنامه های مدیریت اصطلاحات الکترونیکی و آنلاین راحتتر است. بحث بیشتر در مورد ترمینولوژی و اصطلاحات پزشکی در ادامه مطرح می شود.
ترجمه مقدماتی یا تهیه پیش نویس متن هدف
هنگامی که متن منبع را فهمیده و واژه نامه را گردآوری کردید، حالا در موقعیت راحت و با اعتماد به نفسی برای شروع ترجمه مقدماتی و تهیه متن مورد نظر قرار دارید؛ خواه ترجمه کامل یک کتاب باشد، یک خلاصه تطبیق متن و یا هر آنچه مشتری نیاز دارد.
در پیش نویس اول ، توجه به دو جنبه پایه تولید متن بسیار مهم است: ساختار و محتوا متن. ما بایستی هم ساختار کلان متن هدف – بخش ها، فصول، زیر فصل ها، حرکت و جریان اطلاعات و غیره را در نظر بگیریم، که ممکن است با ساختار کلان متن منبع هماهنگ باشد یا نباشد – و اطلاعات واقعی که باید در ساختار گنجانده شده باشد.
اینکار همانند حفر پی و برپایی ستونهایی است که تمام قسمتهای دیگر ساختمان را پشتیبانی می کند. اکنون هدف ما دقت در دستیابی به متن هدف است که از حداقل مناسب ترین اطلاعات موجود در متن منبع تشکیل شده و در جای مناسب خود قرار گرفته باشد.
ما در این مرحله با بیشتر مشکلات ترجمه برخورد خواهیم کرد. جزئیات مفهومی و رسمی بعداً در پیش نویس های بعدی لحاظ می شوند که در آن روی عناصر خرد مانند پیوند بین جملات، ترتیب کلمات، انتخاب اصطلاحات و غیره تمرکز خواهیم کرد.
بازنگری و ویرایش متن هدف
پس از ایجاد ساختار و درج اطلاعات واقعی، حالا نوبت بازبینی و ویرایش متن هدف از نظر کامل بودن مفهومی، صحت، وضوح، انسجام، نحو، سبک و قالب بندی اصلی، دستور زبان، املا، نگارش و تطبیق و یکدست بودن استفاده از اصطلاحات، اختصارات، اعداد، اسامی مناسب و غیره است. زمان بازبینی و ویرایش تبعیت از روند و سلسله مراتب منطقی مراحل ویراستاری مهم است که از محتوا شروع شده و به هجی و اعراب گذاری ختم می شود.
نمونه خوانی متن هدف
هنگامی که متن هدف در پیش نویس های مختلف بازبینی و ویراستاری شد (در مقایسه با متن منبع و به تنهایی)، حالا می توان سندی تهیه کرد که به عنوان متن ترجمه مستقل و تمام شده در نظر گرفته شود. هنگام نمونه خوانی اطمینان حاصل می شود که کل متن به خوبی خوانده شود و توجه ویژه ای به نگارش، اعراب گذاری، املا، کمیت ها ، عبارات عددی و غیره داده می شود.
بازنگری ترجمه توسط مشتری
گاهی اوقات مشتری ممکن است ترجمه نهایی را قبل از قالب بندی و پرینت برای چاپ، مجدداً مورد بازبینی قرار دهد. نظرات مشتری اغلب با ارزش است و می تواند به ما در رفع نیازهای مشتری کمک کند.
قالب بندی
پس از پذیرش کامل متن توسط مشتری، می توان آن را در قالب مورد نیاز قالب بندی کرد: از قبیل برنامه صفحه ساز، QuarkXPress ، HTML، PDF و موارد دیگر. انتظار می رود که مترجم کاملاً با این برنامه ها و سایر ابزارها آشنا باشد.
بازنگری گالی
بازنگری گالری زمانی انجام می شود که قرار است متن هدف یا کتاب ترجمه شده چاپ و منتشر شود. بسته به ناشر و یا چاپگر، بازبینی گالی یا به صورت داخلی و به عنوان یک مرحله دیگر از تولید کتاب انجام می شود یا به مترجمان سفارش داده می شود. در بازنگری گالی، اعراب گذاری صحیح، اندازه قلم، نوع فونت، شماره گذاری صفحات و شماره گذاری پاورقی ها مورد بازنگری قرار می گیرد. گاهی اوقات گالی ها توسط مشتری نیز بررسی می شود تا اطمینان حاصل شود که نه تنها در متن ترجمه شده، بلکه در کل سند نیازها و ملزومات مشتری برآورده شده باشد.
تحویل سند نهایی به مشتری
سرانجام فایل ترجمه بصورت مستند در قالب توافق شده آماده است و به مشتری تحویل داده می شود. فایل ممکن است از طریق ایمیل، FTP ، یا سی دی ارسال شده توسط پست عادی برای مشتری ارسال شود.
در بخش بعدی مراحل فوق با جزئیات بیشتر بحث می شود از جمله تجزیه و تحلیل نیاز مشتری و مخاطبان ترجمه، خواندن و درک متن منبع، حل مشکلات ترجمه، گردآوری واژه نامه، و تهیه و بازنگری متن هدف به عنوان مراحل اصلی ترجمه متن و کتاب پزشکی بحث و بررسی خواهد شد.